شاید شما هم از آن دسته دوستانی هستید که فکر می‌کنید خانم‌های باردار نباید دست به سیاه‌وسفید بزنند. باید گفت که سخت در اشتباهید! ورزش منظم در دوران بارداری به خانم‌های باردار کمک می‌کند سالم بمانند و احساس خوبی داشته باشند. ورزش در بارداری مزایای زیادی دارد؛ شکل و حالت بدن را خوب نگه می‌دارد و از مشکلات شایعی چون خستگی و کمردرد جلوگیری می‌کند. در این مقاله در مورد فواید ورزش برای زنان باردار، ورزش‌های مناسب و نامناسب در بارداری و ۵ حرکت ورزشی مناسب و آسان برای دوران بارداری صحبت خواهیم کرد.
آیا ورزش در بارداری مفید است؟
همان‌طور که پیش‌تر هم عنوان شد، ورزش در بارداری بسیار مفید است. کسانی که قبل از بارداری ورزش می‌کرده‌اند، می‌توانند به‌شکل ملایم‌تر به ورزش کردن ادامه بدهند. این افراد باید طوری ورزش کنند که برایشان راحت‌تر است. مثلا انجام تمرینات ایروبیک به‌شیوه‌ای ملایم‌تر و یا پیلاتس در بارداری ورزش هایی هستند که به خانم‌های باردار پیشنهاد می‌شود. ورزشکاران حرفه‌ای نیز در دوران بارداری باید تحت‌نظر پزشک متخصص زنان و زایمان قرار بگیرند.
اگر خانمی قبل از دوران بارداری ورزش نمی‌کرده است، می‌تواند با مشورت با پزشک ورزش کردن را شروع کند، اما نه ورزش‌های شدید و جدید. برای مثال، پیاده روی تمرین ورزشی مناسبی است. کالج زنان و زایمان آمریکا به زنان باردار توصیه می‌کند روزی ۳۰ دقیقه یا بیشتر ورزش کنند. ورزش در دوران بارداری می‌تواند هر روز یا در بیشتر روزهای هفته انجام شود. ورزش در بارداری تنها درصورتی‌که فرد دچار مشکلی پزشکی یا مشکلی ازنظر بارداری باشد، توصیه نمی‌شود.
ورزش در بارداری برای چه کسانی توصیه نمی‌شود؟
اگر زنی دچار دیابت، آسم یا بیماری قلبی باشد، نباید ورزش کند. همچنین، درصورت وجود مشکلات مرتبط با بارداری، ورزش کردن اصلا توصیه نمی‌شود. این مشکلات عبارت‌اند از:
· خون‌ریزی یا لکه بینی؛
· پایین بودن جنین؛
· مشکوک بودن به سقط جنین یا داشتن تجربه‌ی سقط‌های مکرر؛
· تجربه زایمان زودرس در بارداری یا بارداری‌های قبلی؛
· دهانه رحم ضعیف.
قبل از شروع ورزش با پزشک خود مشورت کنید و از او درباره‌ی تمرینات ورزشی مناسب راهنمایی بگیرید.
چه ورزش‌هایی برای دوران بارداری مناسب و بی‌خطر هستند؟
تمام ورزش‌ها درصورتی‌که با احتیاط و بدون زیاده‌روی انجام شوند، بی‌خطرند. امن‌ترین و مفیدترین ورزش در بارداری شنا کردن، پیاده‌وری تند، دوچرخه ثابت، ایروبیک ملایم (تحت‌نظر مربی حرفه‌ای) و دستگاه‌های پله‌نوردی است. این ورزش‌ها به بدن آسیب وارد نمی‌کنند، برای تمام اعضای بدن مفید هستند و تا زمان تولد نوزاد هم می‌توان آنها را ادامه داد.
تنیس و راکت‌بال هم گزینه‌های بی‌خطری هستند، اما تغییرات تعادل بدن در دوران بارداری، روی انجام حرکات تند و سریع در این ورزش‌ها اثر می‌گذارد. تمرینات ورزشی دیگری مانند دویدن آرام نیز به‌ویژه درصورتی‌که قبل از بارداری هم این ورزش را انجام می‌داده‌اید، مفید است.
زنان باردار بیشتر به‌دنبال تمریناتی هستند که به‌خصوص بعد از زایمان، به تعادل و هماهنگی بدنی زیادی نیاز نداشته باشد. به‌عبارت دیگر ورزش‌هایی که نیازمند تعادل زیاد بدن هستند، یعنی تمریناتی که انجام آنها بعد از دوران بارداری هم دشوار خواهد بود، برای زنان باردار مطلوب نیست.
1- شنا
یکی از بهترین ورزش های دوران بارداری، شنا می باشد. شنا، درد مفاصل مثل درد کمر را در این دوران تسکین می دهد.
نکته مهم در ارتباط با این ورزش این است که باید در انتخاب یک استخر بهداشتی و سالم دقت لازم را داشته باشید. استخرهای غیر بهداشتی آلودگی هایی را در ناحیه رحم به وجود می آورند که برای سلامت جنین مضر است.
2- دوچرخه ثابت
اگر هر روز از دوچرخه ثابت استفاده کنید مفید می باشد. البته باید در نظر داشته باشید که به آرامی پا بزنید و از پا زدن سریع که ضربان قلب را به سرعت بالا می برد، اجتناب کنید.
پا زدن آهسته کمک می کند تا ماهیچه های لگن و ران تقویت شوند که برای انجام زایمان طبیعی مفید است.
3- پیاده روی سریع
پیاده روی سریع ورزشی است بین پیاده روی و دویدن. این ورزش به سفت شدن عضلات مادر کمک زیادی می کند. این ورزش یکی از بهترین ورزش هایی است که بدون وجود هیچ گونه امکاناتی، مادر می تواند انجام دهد.
اگر تازه می خواهید این ورزش را شروع کنید، ابتدا 2 تا 3 بار در هفته انجام دهید و با هر بار تکرار آن، زمان بیشتری به آن اختصاص دهید.
با ورزش کردن می توان استرس دوران بارداری را کنترل کرد
4- پیاده روی در آب
در یک استخر بهداشتی، علاوه بر شنا کردن می توانید به پیاده روی در آب نیز بپردازید. پیاده روی در آب ماهیچه های لگن و ران را قوی می کند.
5- ورزش کگل
ورزش کگل سبب تقویت عضلات ناحیه لگن می شود. این ورزش بدین گونه است که ماهیچه های ناحیه لگن خود را سفت و منقبض می کنید و این کار را برای 5 ثانیه ادامه دهید. سپس استراحت کنید. این ورزش را 10 بار در روز و هر بار 5 مرتبه انجام دهید.
مزیت این ورزش این است که در هر جایی و هر زمانی قابل انجام است.
6- یوگا و پیلاتس
یوگا ماهیچه های بدن را تقویت می کند و سبب آرامش فرد می شود. یوگا برای تمرین زایمان طبیعی می تواند بسیار مناسب باشد.
ولی به یاد داشته باشید که از تمرینات سرعتی یوگا استفاده نکنید و تنها ورزش های سبک مناسب دوران بارداری را انجام دهید. توجه داشته باشید که بعد از سه ماهه اول بارداری، از دراز کشیدن روی پشت خود خودداری کنید. اگر تمریناتتان را در باشگاه پیلاتس بانوان انجام می دهید حتما به مربی خود اطلاع دهید که باردار هستید، ورزش های مناسب این دوره را به شما آموزش می دهد.
چه ورزش‌هایی در دوران بارداری خطرناک هستند؟
انجام برخی از تمرینات ورزشی در دوران بارداری خطرناک‌اند، مثل:
· نگه داشتن نفس هنگام ورزش‌های مختلف؛
· تمریناتی که احتمال افتادن در آنها وجود دارد مثل: اسب‌سواری و اسکی؛
· ورزش‌های تماسی مانند: فوتبال، والیبال، بسکتبال و سافتبال (ورزشی شبیه بیسبال)؛
· هرگونه تمرینی که موجب ضربه خوردن به شکم شود مثل تکان خوردن و تغییر جهت سریع بدن حین ورزش؛
· تمریناتی که شامل بالا و پایین پریدن، طناب زدن یا دویدن می‌شوند؛
· خم شدن شدید زانو، دراز و نشست، بالا بردن همزمان دو پا، کشیدن دستها در امتداد پا؛
· حرکت هنگام تمرینات کششی؛
· تمریناتی که با تاب دادن و خم کردن کمر در حالت ایستاده همراه است؛
· تمرینات جهشی شدید، بعد از مدت طولانی ورزش نکردن و آماده نبودن کامل بدن؛
· ورزش کردن در محیط گرم و مرطوب.
ورزش در بارداری باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟
برای تناسب اندام و انجام تمرینات ورزشی در دوران بارداری، لازم است عضلات تقویت و آماده شوند. همیشه قبل از شروع ورزش باید ۵ دقیقه به گرم کردن و ۵ دقیقه به انجام حرکات کششی اختصاص داده شود و حداقل ۱۵ دقیقه صرف ورزش‌های قلبی و عروقی شود. اگر باردار هستید، ضربان قلب‌تان را در اوج تمرینات بشمارید و حرکات ملایم ایروبیک را به‌مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه انجام بدهید و در پایان هم حرکات ملایم کششی داشته باشید. در ادامه، به چند نکته‌ی پایه‌ای و مفید درباره‌ی ورزش در دوران بارداری اشاره شده است:
· برای ورزش کردن در دوران بارداری باید از لباس‌های راحت و گشاد و سینه‌بند مناسب استفاده کنید؛
· استفاده از کفش متناسب با نوع ورزش هم ضروری است. کفش مناسب از آسیب‌دیدگی جلوگیری می‌کند؛
· باید روی سطح صاف ورزش کنید تا کمترین میزان آسیب به بدن وارد شود؛
· برای برآورده کردن نیازهای بدن در هنگام بارداری، در کنار ورزش، میزان کالری مصرفی باید به‌اندازه باشد (۳۰۰ کالری به مقدار مصرفی پیش از دوران بارداری اضافه می‌شود)؛
· حداقل یک ساعت قبل از شروع ورزش نباید چیزی بخورید؛
· نوشیدن آب، قبل، حین و بعد از ورزش نباید فراموش شود؛
· بعد از انجام تمریناتی که روی زمین صورت می‌گیرند باید به‌آهستگی از جا بلند شوید تا سرتان گیج نرود؛
· ورزش کردن تا رسیدن به نقطه‌ی خستگی توصیه نمی‌شود. اگر در طول انجام حرکات، صحبت کردن برای‌تان دشوار می‌شود، یعنی بیش‌ازحد خسته شده‌اید و نباید به تمرین ادامه بدهید.
چه تغییراتی در دوران بارداری روی ورزش کردن اثر می‌گذارد؟
تغییرات جسمانی بدن در دوران بارداری طبیعتا روی انجام تمرینات ورزشی اثر می‌گذارد. هنگام ورزش در بارداری باید به بدن‌تان به‌خوبی گوش بدهید و تمرینات و حرکات مختلف را در تناسب با بدن‌تان انجام بدهید.
در دوران بارداری، رشد کودک و سایر تغییرات درونی بدن، نیاز به اکسیژن و انرژی را افزایش می‌دهد.
هورمون‌هایی که در دوران بارداری ترشح می‌شوند، باعث کشیدگی رباط‌هایی می‌شوند که مفاصل را نگه می‌دارند. این کشیدگی خطر آسیب‌دیدگی را به همراه دارد.
افزایش وزن هم باعث بر هم خوردن تعادل و مرکز ثقل بدن می‌شود؛ ضمن اینکه اضافه وزن روی مفاصل و ماهیچه‌های کمر و لگن فشار وارد می‌کند و موجب از دست رفتن تعادل بدنی می‌شود.
با دیدن کدام نشانه‌ها باید ورزش در بارداری را متوقف کنید؟
زنان باردار باید به این هشدارها توجه کنند و درصورت مشاهده‌ی موارد زیر ورزش کردن را متوقف و با پزشک‌شان صحبت کنند:
· احساس درد در سینه؛
· درد در لگن و شکم و انقباضات مکرر؛
· سردرد؛
· کاهش یا توقف حرکات جنین؛
· احساس ضعف، تهوع، سرگیجه؛
· احساس سرما و یخ کردن؛
· خون‌ریزی‌های واژن؛
· ترواش ناگهانی یا تدریجی مایعات واژنی؛
· ضربان قلب تند و نامنظم؛
· تورم ناگهانی در پاها، قوزک پا، دستها و نیز ورم صورت؛
· تنگی نفس؛
· مشکل در راه رفتن؛
· ضعف ماهیچه.
چه مدت بعد از زایمان باید ورزش را شروع کرد؟
برای اینکه بدانید بعد از گذشت چه مدت زمانی از زایمان باید دوباره ورزش کردن را شروع کنید، با پزشک خود مشورت کنید. همه دوست دارند اندام‌شان پس از زایمان، هرچه زودتر متناسب شود بنابراین باید تمرینات ورزشی دوران بارداری را دوباره از سر بگیرید و از مشاوره‌های پزشک نیز بهره‌مند شوید.
بیشتر مادران، ۱ تا ۲ هفته بعد از زایمان طبیعی ( و ۳ تا ۴ هفته بعد از سزارین) می‌توانند بدون هیچ خطری، تمرینات ورزشی ملایم را شروع کنند. برای شروع ورزش بعد از زایمان باید سراغ ورزش‌های نشستنی بروید اما شدت و میزان انجام آنها باید نصف شدت و تعداد حرکاتی باشد که در حالت عادی صورت می‌‌گیرد. افراط در ورزش کردن هم اصلا توصیه نمی‌شود.
ورزش‌های مناسب در دوران بارداری چیست؟
حفظ حرکت
پزشکان به زنان باردار توصیه می‌کنند در طول مدت بارداری تحرک داشته باشند. ورزش کردن و تحرک در دوران بارداری باعث کاهش دردهای کمر، افزایش انرژی، اندام و ظاهر بهتر، بازگشت سریع‌تر به اندام اولیه پس از بارداری و … می‌شود.
برای حفظ تناسب اندام در دوران بارداری نیازی به تجهیزات ورزشی و فعالیت‌های خیلی سخت نیست. تمرینات ورزشی ساده‌ای وجود دارند که ورزش کردن در هر سه‌ماهه‌ی بارداری را در منزل بسیار ساده می‌کنند. تمریناتی را که در ادامه آمده است به‌ترتیب، یک روز درمیان و حتما تحت نظارت پزشک انجام بدهید:
1- پیله (pile)
تمرینی آسان در بارداری. برای انجام این تمرین باید کنار یک صندلی بایستید دست تان را روی صندلی قرار دهید تا بتوانید به کمک آن تعادل تان را حفظ کنید. زانوها را از هم دور کنید تا پا با زاویه ۴۵ درجه کنار هم قرار بگیرد. بدن تان را بکشید تا شانه ها و کمر به سمت بالا بروند. سپس پاها را صاف کرده و بعد دوباره به حالت قبل برگردید.
2- Side-Lying Inner and Outer Thigh یا خوابیدن به‌سمت پهلو و ران
یک بالش زیر شکم تان قرار دهید تا فشاری به آن وارد نشود. سپس دست تان ر از آرنج تا کرده و زر سرتان بگذارید. پای راست را تا زاویه ۴۵ درجه بالا آورده و کمرتان را صاف کنید. سپس به حالت قبل برگردید. این تمرین را چند بار تکرار کنید سپس به سمت دیگر دراز بکشید و با این کار را انجام دهید.
3- پلانک (plank)
پلانک را هم می توان تمرین مخصوص بارداری به حساب آورد. می توانید این تمرین را به طور کامل انجام دهید. البته این به شرطی است که پیش از بارداری هم مشکلی با انجام این تمرین نداشته باشید. در غیر این صورت تا همان حدی انجام دهید که قبلا راحت بودید. برای انجام پلانک روی ساعد و سرپنجه پاها قرار گرفته و کمرتن را صاف کنید. برای چند لحظه ر همین وضعیت بمانید و بعد بلند شوید.
4- Curl and Lift
لبه صندلی نشسته و کف پاها را کاملا روی زمین قرار دهید. وزنه های ۱٫۵ تا ۲٫۵ کیلویی را در دست گرفته و آرنج تان را با زاویه ۹۰ درجه نگه دارید. سپس دست ها را همزمان بالا آورده و به سرشانه نزدیک کنید. و به حالت قبل برگردید.
5- One-Arm Row
روی یک صندلی خم شده و زانوی راست تان را روی آن قرار دهید و پای چپ را روی زمین بگذارید. وزنه ۱٫۵ تا ۲٫۵ کیلویی را در دست چپ گرفته و دست تا را کنار شانه بالا بیاورید. دست را از آرنج خم کنید و بعد به حالت زویه ۹ درجه برگردانید. فراموش نکنید که حین انجام تمرین مخصوص بارداری نباید فشار زیادی به کمر و شکم وارد شود. همچنین نباید تنفس برای تن سخت شود.
سپس همین تمرین را برای طرف دیگر هم انجام دهید.
6. حرکت SIT BACK یا نشستن به پشت
در حالت نشسته کف پاهایتان را به هم بچسبانید و از بدن دور کنید، در این حالت بالا تنه خود را صاف کنید و هر دو دست را به موازات هم روبه جلو قرار دهید.به آرامی بدن خود را رو به عقب ببرید و چانه را به قفسه سینه نزدیک کنید؛دقت کنید که حتما" بدن شما رو به عقب قوس بگیرد؛ سپس دستها را روی بگذارید و چانه را بیشتر به قفسه سینه نزدیک کنید.
-انجام حرکت ۵ تا ۲۰ تکرار، توجه کنید این تمرین تا ۳ ماهه اول بارداری باید انجام شود.
7. حرکت پوش آپ روی دیوار
در مقابل دیوار با فاصله ی یک متر بایستید و دستها را به دیوار تکیه دهید. با کمک دست به دیوار نزدیک شده و اجازه دهید گونه سمت چپ یا راست با دیوار تماس پیدا کند. سپس دور شوید.
-شروع حرکت با ۵ تکرار در ابتدا و افزایش به ۲۰ تکرار
8. حرکت لیفت همسترینگ
به صورت چهار دست و پا قرار بگیرید ودر این حالت شکم را سفت کنید.اجازه ندهید شکم شما آویزان شود. پای راست را مانند شکل در امتداد کمر قرار دهید.حرکت را برای پای مقابل تکرار کنید.
-شروع حرکت با ۵ تکرار و افزایش به ۲۰ تکرار
9. حرکت لنگ روی چهار دست و پا
روی دست و پا به حالت چهار دست و پا قرار بگیرید،به آرامی کمر و شکم خود را مانند شکل بلند کنید؛ستون فقرات شما باید در این حرکت بلند شود، در این حالت تا ۴ شماره بمانید؛ به آرامی به موقعیت اول برگردید؛
-شروع حرکت با ۵ تکرار و افزایش به ۲۰ تکرار
10. حرکت لیفت ران داخلی
مانند شکل به پهلوی چپ بخوابید پای راست را در حالی که زانو را خم کرده اید نزدیک زانوی چپ قرار دهید.پای سمت چپ را در حالی که از دستتان کمک گر فته اید چند سانت بالا بیاورید، تا انجا که به شما فشار وارد نشود، سپس حرکت از پایین به بالا تکرار کنید.جهت را عوض وحرکت را تکرار کنید.
-شروع حرکت با ۵ تکرار و افزایش به ۲۰ تکرار
11. حرکت لیفت خارجی ران
به پهلوی چپ خود بخوابید و زانوی چپ را خم کنید دست را مانند شکل بالا ،زیر سر خود قرار دهید.پای سمت راست خود را بالا بیاورید و مقداری به خارج بدن حرکت دهید،تا ۵ ثانیه نگه دارید.حرکت را برای پای مقابل تکرار کنید.
-شروع حرکت با ۵ تکرار و افزایش به ۲۰ تکرار
12. تقویت عضلات سینه و پشت
دست های خود را در مقابل سینه قفل کنید؛سپس کف دست هایتان را رو به هم فشار دهید و تا ۵ شماره نگه دارید.بعد از این حرکت در حالی که انگشتان دست را در هم قفل کرده اید؛سعی کنید با فشار مقامتی آن را ها را از هم جدا کنید؛ فقط فشار وارد کنید و از هم جدا نکنید؛ حرکت را تا ۵ شماره نگه دارید؛ این حرکت برای تقویت عضلات پشت شما مفید هستند.
شروع کرد با ۵ تا ۱۰ تکرار و افزایش به ۲۰ تکرار
13. تقویت عضلات شکم
دقت کنید این حرکت را تا ۳ ماهه اول بارداری انجام دهید.
به پشت روی زمین دراز بکشید، دست ها را در پشت سر خود قرار داده؛زانو ها خم و کف پا روی زمین باشد.زانوی راست را به حالت مورب بلند کنید؛ (مورب به طرف چپ)سپس بالاتنه خود را(سمت چپ) به طرف زانو راست حرکت دهید به طوری که آرنج دست چپ به زانو راست نزدیک شود؛ سپس به موقعیت اول برگشته و همین حرکت را برای دست و پای دیگر تکرار کنید؛ هدف این حرکت تقویت عضلات شکم خصوصا" عضلات پهلو می باشد. این حرکت جزء دسته حرکات پیلاتس است که به حرکت متقاطع یا کریس کراس معروف است.
-هر حرکت ۵ تا ۱۰ تکرار
14. حرکت پلی س
در حالت ایستاده قرار بگیرید و پاها را حدودا" 50 تا ۶۰ سانتیمتر از هم دور کنید؛بالاتنه خود را صاف نگه داشته و زانو را اندکی خم کنید؛ سپس در همین وضعیت باسن را رو به پایین حرکت دهید تا زانوهایتان خم و از هم دور شود، دقت کنید بالا تنه خود را خم کنید و تا آخر حرکت صاف نگه دارید؛ تمرکز شما روی عضلات پا باشد، در این وضعیت ۱۵ تا ۳۰ ثانیه بمانید، سپس به آرامی به وضعیت اول برگردید.
-شروع حرکت با ۵ تکرار و افزایش به ۲۰تکرار
منبع: شفایاب
- ۹۸/۰۲/۱۶